Thơ N T T

 Mình thấy bài Gửi con người  Của blocg Nguyễn trong Tạo post lên ta cùng suy ngẫm. Các bạn cho ý kiến nhé

Gửi Con Người

GỬI CON NGƯỜI

và Tr. Aitmatop

có thể cãi vã nhau nhưng xin đừng ác ý
con người ơi cây lá vẫn mùa xuân
ở đâu đó Người vẫn yêu Người lắm
nước đục ư? Qua bể lọc trong ngần

có thể chán chề nhau nhưng xin đừng cố chấp
những cuộc vui kết thúc dễ đau buồn
nếu Người ví thông minh như dao sắc
nghĩa là Người có thể đã quá khôn

bao nhiêu sách bao nhiêu Kinh đã viết
mà Con Người lắm lúc dại khờ sao
tôi yêu sự dại khờ phải chăng tôi khờ dại
con chó đi tự nó sẽ quay về

tôi vốn tin Con Người hơn tin chó
cái niềm tin như đá tảng trong mình
nhưng đọc ĐOẠN ĐẦU ĐÀI niềm tin tôi tan vỡ
người ác hơn chó sói chốn rừng xanh!...

thôi đã vậy, bình tâm Con Người ạ
thêm cám ơn Aimatop một lần
ở đâu đó Người vẫn yêu Người lắm
dẫu tình yêu có lúc chỉ âm thầm…

1987
NGUYỄN TRỌNG TẠO

Thăm từ đường cụ Tam Nguyên Yên Đổ

   Hà Nam quê mẹ nơi mình sinh ra lớn lên chỉ cách nhà cụ Nguyễn hai cánh đồng. Bài nay có từ năm ngoái đợt mình về quê đã in trên Tạp chí PanXiPăng 2010.

Thăm từ đường cụ Tam Nguyên Yên Đổ
                               Ký của Công Thế

        
       Tôi nhè nhẹ bước dọc bờ dậu trúc và dãy tre xanh đang rủ mình soi bóng “ao thu”. Cố ghìm ghịp nhịp thở, lắng nghe tiếng chim hót ríu ran gọi nhau trong mùa xây tổ. Khóm hoa dành dành nở trắng bờ ao  thoang thoảng dâng hương giữa  hân hoan trời đất chuyển mùa.

                           

        Tháng ba lúa xuân đang kỳ con gái, mướt xanh trên đồng. Nắng đầu hạ đã trải vàng như bừng thức hoa lá cỏ cây. Thấp thoáng mấy chùm phượng vĩ đã lập loè đơm lửa. Đi trong cái rạo rực của trời đất chuyển mùa, như giục dã bước chân du khách. Trên đường cố hương ấy lẫn cùng vào những du khách, chúng tôi những người con quê hương Hà Nam tha hương lên vùng biên viễn Lào Cai nay có dịp về thăm quê. Và cũng không quên tìm về làng Vị Hạ ( còn gọi là làng Và) xã Yên đổ thành kính thắp nén hương thơm trước từ đường nhà thi sĩ tài danh, nhà đại khoa bảng Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến.

     Như bao người con đất Việt, từ những người từng sống trong chế độ đô hộ của thực dân Pháp cho đên các em học sinh đang cắp sách đên trường, qua trang sách qua bài giảng của thầy, đã biết đã khâm phục tài danh của cụ, người đã từng thi đỗ đầu ba kỳ thi (thi Hương, thi Hội, thi Đình).  Được vua Tự Đức ban bảng vàng cờ hiệu và hai chữ Tam Nguyên. Tài năng lừng lẫy một thời. Nhưng cái để lại cho muôn đời của cụ là thơ văn. Sau khi từ quan về sống ẩn tại quê, cũng từ mảnh đất vườn Bùi nơi đồng chiêm trũng này nhà thơ đã để lại nhiều tác phẩm kiệt tác cho nền văn học Việt Nam. Điển hình là ba bài thơ thu  “ Thu Vịnh, Thu Điếu , Thu Ẩm ” đã tạo nên sắc thái riêng  mà mỗi khi nhắc đến, ai cũng biết đó là thơ Tam nguyên Yên Đổ. Những tác phẩm đó trở thành những hạt Ngọc Châu của thơ ca Việt Nam cận đại “ Mấy chùm trước dậu hoa năm ngoái/ Một tiếng trên không ngỗng nước nào”…(Thu Vịnh) … Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt / ngõ trúc quanh co khách vắng teo”…(Thu Điếu.) “ Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt/ Làn ao lóng lánh ánh trăng loe…Năm gian nhà cỏ thấp le te /Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe” …(Thu Ẩm.. Và đâu chỉ có thế những bài thơ trào phúng, châm biếm, mỉa mai, cái trái tai, gai mắt thời chế độ phong kiến, mà tính khí ấy không phải ai và thời nào cũng dám làm, dám nói “…Nghế chéo lọng xanh ngồi bảnh chọe/ Tưởng rằng đồ thật hóa đồ chơi…” (Vịnh tiến sĩ giấy). Nhà thơ còn tự giễu cả mình,  đem cái lỗi thời của mình ra “ nhạo báng” thì thật là quá hiếm. “ Nghĩ mình cũng gớm cho mình nhỉ / Thế cũng bia xanh cũng bảng vàng.( Tự trào).

Đường đến thăm từ đường nhà thơ cũng không mấy khó khăn. Qua cầu Sắt, đường “cái quan” trên quốc lộ 21 từ Thành phố Phủ Lý đi Nam Định qua km 16 rẽ trái,  chỉ cần ngoặt ba ngoặt là đã đi tới cái cổng xây có cửa vào cuốn vòm tò vò, đó là khu di tích lịch sử văn hóa từ đường nhà thơ. Con đường làng được tráng bê tông xe bốn bánh ra vào thỏa mái, thoáng đãng, sạch đẹp. Làng quê qua mấy chục năm đổi mới, cuộc sống đã đổi thay nhiều, nhà cửa  hai ba tầng mọc lên san sát. Riêng ngõ vào nhà cụ, không còn “quanh co” và mới được tân trang lát gạch nghiêng theo lối cổ, rộng rãi, thông thoáng, ven dậu chỉ còn ít khóm trúc phất phơ như để tô điểm quá khứ. Khách thập phương ra vào tấp lập khác xa với cảnh  “Ngõ trúc quanh co khách vắng teo”. Thời cụ.

Khu di tích từ đường nhà thơ với diên tích chín sào tư nằm  trên khuôn viên điền thổ tư gia nhà thơ được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử văn hóa . Cái cổng tò vò dạng cổng xây mang  mo típ kiến trúc cổ phổ biến ở đồng bằng bắc bộ từ những thế kỷ trước. Khu di tích từ đường vẫn còn khá nguyên vẹn. Cổng  cao chừng hơn 3m, cửa vào  cao 1,9m  hai bên xây hai trụ to có hai hàng câu đối chữ Hán. Theo nhà nho học Phạm Công Nghiệp cho biết do con cháu tô sửa lại chữ nghĩa có sai lệch đôi nét nhưng vẫn dịch và hiểu được. Phía trên có hình tròn lồng âm dương và ba chữ Hán đắp nổi chạy ngang:  Môn Tử Môn dịch là “cửa vào ra của học trò” điều đó nói nên vị trí chủ nhân của ngôi nhà. các con sơn đấu trụ được đắp cầu kỳ bằng vữa làm cho mặt trước đẹp sinh động.

                      Nhà bái đường trong khu di tích từ đường trước cửa là hai cây nhãn cổ giống Tiến Vua

Thật may mắn cho chúng tôi hôm đến thăm được chính cháu nội đời thứ năm nhà thơ - Ông Nguyễn Thanh Tùng tiếp đón qua giới thiệu, nhìn, nghe cách ông hướng dẫn nói chuyện từng chi tiết trong khu di tích, Thấy ông là người nho nhã. Ở vào tuổi thất thập nhưng còn nhanh nhẹn, tinh thông, am hiểu, nho giáo lắm. Đúng là giọt máu hồng họ Nguyễn vẫn không ngừng tuôn chảy tiếp nối. Hiện ông vẫn làm nhiệm vụ sạch cỏ, đỏ đèn để đón khách bốn phương yêu thơ về viếng thăm, chiêm bái một tài năng của dân tộc.

Tác giả trao đổi cùng ông Nguyễn Thanh Tùng hậu duệ đời thứ năm Cụ Nguyễn

           Khu di tích gồm có hai dãy nhà chính xây theo hình chữ nhị nhìn từ trên xuống và một dãy nhà ngang dành cho sinh hoạt.  Dãy nhà phía trước là nhà tế đường có  7 gian. Khi nhà thơ cáo quan về quê dựng bằng tranh nứa, đã bị con cháu dỡ bán đi cách đây hơn 80 năm. Sau đó ông Hàn Đạm cháu nội nhà thơ con trai thứ hai của phó bảng Nguyễn Hoan cho dựng lại trên nền nhà cũ, lợp tranh nhưng rồi do túng bấn chính ông lại đem dỡ bán. Mãi đến sau nay mới được đầu tư, tu sửa khang trang như ngày nay. Ba gian giữa để tiếp khách và làm nơi hội họp, trưng bầy các hiện vật, hình ảnh hoạt động sinh thời của nhà thơ. Mỗi gian có bốn cánh cửa gỗ bức bàn thông với dãy cửa phía sau. Hai đầu hồi  được ngăn ra bằng gỗ để làm nơi nghỉ ngơi cho khách thập phương. Ngôi nhà này làm theo kiểu vi kèo giá chiêng, mái lợp ngói nam, điêu khắc mang phong cách thời Nguyễn. Qua một sân gạch nhỏ là dãy nhà thứ hai gồm 3 gian. Ngôi nhà này là nơi thờ nhà thơ. chính nơi đây nhà thơ đã trút hơi thở cuối cùng đi vào cõi hư vô cách nay 100 năm. Nhà  xây nối cổ gồm ba gian, bốn hàng cột, kiểu giá chiêng chồng rường. Ngoài một số trạm khắc hình lá lật, một vài chữ triện, kỹ thuật ở đây chủ yếu là ghép mộng, ngang bằng sổ ngay dứt khoát, kết cấu với nhau chặt chẽ. Phía trước hàng cột con, mỗi cột mang một câu đối khắc trực tiếp vào cột. Trên chính gian giữa ban thờ, trong khám đặt trang trọng tấm ảnh của cụ đầu đội khăn lượt áo dài, tay nâng chén rượu hạt mít. Tấm ảnh này chụp cụ lúc sinh thời. Ngay lúc xem ảnh mình, cụ đã có bài “đề ảnh” và đặt câu hỏi: “Trăm chén hình ta xin tặng ảnh ta / Nghìn năm sau ta sẽ là ai…”  Và giờ đây con cháu cũng xin thưa với cụ, đã đến trăm năm có lẻ và có lẽ nghìn năm sau thì tiếng vang thơ ca của Tam Nguyên Yên Đổ vẫn là hào quang không phai nhạt trên văn đàn thi ca Việt Nam. Tên của cụ đã hóa vào tên những đường phố hiện đại, tên nhiều mái trường khang trang trên các miền của đât nước.

Cũng tại căn nhà này sau khám thờ vẫn còn hai hòm sách và một ống quyển lưu giữ văn bài mà thời nhà thơ đi kinh kỳ thi. Sau khoa thi Tân Mùi (1871) đỗ đầu cả ba kỳ triều đình đã ban cho bảng vàng ( Ấn tứ vinh quy) bằng sơn son thếp vàng lộng lẫy. Hiện nay hai bảng vua ban được để trang trọng hai bên nơi bàn thờ sau đôi câu đối lòng máng làm từ thân cây dừa già do tổng đốc Ninh Thái tặng năm 1872. Gian bên một bức tượng chân dung toàn thân, cao hơn hai mét, trang trọng trên bục cao. Đầu vấn khăn, tay chống gậy dáng vẻ thanh thoát. Phía trong có kê bộ sập gụ, hiện vật gắn bó với cuộc đời nhà thơ cho đến khi trái tim ngừng đập.

  Trong hương khói ngạt ngào và mùi thơm lan tỏa man mát từ các loại hoa trong vườn nhà, chúng tôi thành kính dâng nhang trước ban thờ cụ. Trong khói hương mờ ảo, như phảng phất đó đây hình bóng của cụ, nụ cười mãn nguyện về một đất nước thanh bình, tươi đẹp và sự tiếp nối của thế hệ hôm nay. Ngoài kia trong tư điền thổ vườn Bùi, cây trái bốn mùa vẫn xum xuê đơm hoa kết quả, chim hót líu lo. Năm sào ao Thu dường như có cạn hơn thời xưa, đàn cá vẫn nhao đớp mồi xao động mặt nước lăn tăn, có khác chăng đám lục bình không bồng bềnh nổi trôi như kiếp phù sinh nhân thế. Nhìn đàn cò trắng trên ngọn tre thản nhiên đứng rỉa lông,  râm ran câu chuyện linh nghiệm về vùng đất lành . Bên bờ ao nơi cụ  “Tựa gối ôm cần lâu chẳng được” chính quyền và nhân dân huyện Bình Lục đã dựng một bia đá trang trọng, trên bia có khắc bài thơ tuyệt tác Thu Điếu bằng ba ngôn ngữ  Việt, Hán, Anh.  Ao thu được tôn tạo, cảnh quan vườn Bùi từng bước được phục hồi. Những việc làm đó như sự tri ân với một thi nhân tài danh yêu nước, thương dân. Theo ông Nguyễn Thanh Tùng kể lại: không chỉ có tài thơ phú, cụ Nguyễn còn là người rất thông hiểu thiên văn, địa lý, phong thủy được cụ luôn tôn trọng tin dùng vào chính nơi ở như cổng vào, vườn ao, khoảng sân… để có một không gian thoáng đãng tĩnh mịch, hài hòa với thiên nhiên đã toát lên cốt cách thanh tao của một nhà đại khoa là những minh chứng.  Ông còn cho biết câu chuyện phảng phất chút huyền bí về chuyện cụ chọn chỗ ở cho mình trước lúc “đi xa”. Trên núi Phương Nhi thuộc xóm Son, thôn Ngô Xá, Yên Lợi, Ý Yên, Nam Định cách quê gần hai mươi cây số. “ Đào xuống khi nào thấy đất sét trắng thì hạ” ( Lời cụ dăn). Còn chi tiết rất thú vị nữa thể hiện tài văn chương chữ nghĩa của cụ Tam Nguyên. Bằng đôi câu đối độc đáo, tài tình dễ nhớ, dễ thuộc, để đời đời con cháu có loạn ly qua nhiều đời cũng vẫn nhớ cội nguồn, nhớ về nơi an nghỉ của cụ mà thăm viếng, khói hương:   “ Đi chợ già qua làng An Lão/  Dắt lũ trẻ lên núi Phương Nhi ”. Đã thể hiện rõ ràng về đường đi, lối lại, vị trí mộ phần, còn thể hiện lối chơi chữ tài hoa, những vế đối rất chỉnh giữa; đi - dắt, già - trẻ, qua - lên, An Lão  - Phương Nhi, thật tài tình.

 Tôi nhẹ nhẹ bước dọc bờ dậu trúc và dãy tre xanh đang rủ mình soi bóng “Ao thu”. Cố ghìm ghịp nhịp thở, lắng nghe tiếng chim hót ríu ran gọi nhau trong mùa xây tổ. Khóm hoa dành dành nở trắng ven ao, thoang thoảng dâng hương giữa sự hân hoan của trời đất chuyển mùa.

                                         
                             Một lần thăm quê.  C.T                                                                            

Cảm nhận về PGS tiến sĩ Nhà văn Văn Giá

                                                                           

    Công Thế

         

   Không phải ngẫu nhiên, nếu như không có cái dắt rủ của Mã Tiên Sinh ( Nhà văn Mã A Lềnh) một già làng của núi rừng Tây Bắc thì không có buổi gặp ấy. Vâng chỉ một lần được tiếp kiến rồi cụng ly tơi bời đến say mèn bên hồ nước mờ ảo khói sương của cái chiều chầm chậm sẩm tối mùa thu ấy. Và một lần thoảng qua ấy không đủ để biết  nhiều gì về Nhà văn, Nhà lý luận phê bình, vị Phó giáo sư Tiến sĩ Văn Giá. Nhưng cái chiều sâm sẩm tối  ấy vẫn đọng trong tôi  một chút gì đấy cũng mờ ảo, rất thi vị mà kính nể. Một cái bóng cao lớn nhưng hoà hợp đồng cảm, ngay cẩn mà dễ gần, rất đằm lắng…

Nhà văn, Văn Giá hiện đang là thầy giáo với chức Chủ nhiệm Khoa Sáng tác - Lý luận phê bình Văn học trường Đại học Văn hoá Hà Nội. Chuyến ngược Lào Cai lần này là do Trường chính trị tỉnh thỉnh giảng. Mã Tiên Sinh lúc gọi điện vẫn cái giọng điệu của già làng nhắt ngừng nhưng mà sâu, lặng “ Có bận thì cố mà đến nhá, hay lắm đấý! vui lắm đấy! Khắc đến, khắc biết mà…!”    Nếu như ông nói chiều nay gặp bạn ông có cả ông Văn Giá dưới Thủ Đô lên chơi thì có khi tôi ngại chả chắc dám đi, tính tôi nhiều khi nó thế, ái ngại hay chả thích gặp những người nhớn, người nổi tiếng, nhất là những quan chức, nó cứ như thế nào ý. Chỉ vì thấy mình không thích vậy thôi!  Mà có như vậy thì tôi lại có thiệt thòi chăng?

Tôi biết Ông theo kiểu Văn thì thanh bất kiến kỳ hình. Văn của ông tôi thường đọc chủ yếu các bài tiểu luận, phê bình trên các báo, các sách và ở đâu đó. Tên của ông cũng nghe nhiều và trong tôi hình dung ông Văn Giá một người cao lớn oai nghiêm, một ông già nghiêm cẩn, chỉn chu lắm lắm.. Cao nhớn lừng lẫy thì đương nhiên rồi. Trái những gì mình hình dung, hôm nay gặp, một Văn Giá trẻ trung, có thể nói còn bảnh trai là khác. Quần jean, áo phông, mái tóc xoăn xoăn, loà xoà bồng bềnh trong gió, khuôn mặt đầy thiện cảm, nước da nâu, đặc biệt ánh mắt rất hiền. Nhìn anh tôi liên tưởng đến một chàng trai phong trần trên thảo nguyên ở xứ sở Đam San nơi có dòng Sê San hùng vĩ. có gì đấy rất phóng khoáng dễ gần. Mà thật, sau lời giới thiệu của Mã Tiên Sinh, sau cái bắt tay xã giao.
Lúc Nhà văn họ Mã đi ra ngoài điện thoại, Trong cái chòi rìa bờ ao ấy còn lại tôi và Văn Giá, trong lúc tôi chưa biết từ đâu thì anh chủ động gợi. Loanh quanh hỏi han cuộc sống, gia đình công ăn việc làm, rồi vẫn xoay quanh chuyện viết lách. Cái chuyện viết lách của tôi chỉ do cái thú, thích khẳng định mình xem đến đâu chứ nó chửa ra cái gỉ cái gì cả.  Mà lại bàn luận chuyện chữ nghĩa với một vị Phó giáo sư Tiến sĩ văn học là bậc thầy dạy nghề viết thì thật là… Nhưng không anh rất mở, mở đến vô cùng đã làm cái rào ái gại của tôi bay biến. Anh đồng cảm với những truân chuyên nghiệp viết, chia sẻ những trăn trở. Văn Giá bảo chúng ta là bạn viết với nhau,  người trước người sau, người mạnh cái này người hay cái khác miễn là mình phải tận tâm đi đến tận cùng với cái đam mê của minh… Rồi động viên tôi đợt tới gửi tác phẩm về, đại ý là phải mạnh bạo, bức phá vượt ra cái sông cái biển, phải quyết tâm mặc dù đó là công việc rất nhọc nhằn. Bỗng chốc cái sự ý nhị ban đầu nó được san phẳng, cái chất nghệ sĩ nó vậy thì phải, chỉ chốc lát đã thành thân thiện cứ như chơi với nhau từ thủa nào.  Chiều muộn chập choạng, sương thu bảng lảng  mặt hồ huyễn hoặc, thêm dư vị của sự chân tình, rất thật.

Trong cuộc rượu anh rất nhiệt tình nhập theo cái phong cách văn hoá rượu Lào Cai. Ly chung, ly riêng, ly của chúng ta cứ ào ào thống thiết, mỗi ly cạn lại sờ tay nắm chặt, gật gật. Trong cảnh này tôi tại nhớ câu thơ của Nhà văn họ Đoàn  “Rượu rót bát tràn bát/ Mắt rót tràn trong mắt/ Tình say đến ngu ngơ…” Cái tình đến với nhau từ tự nhiên, tự phát, tự trong sự đồng điệu, đồng cảm mà rên riết với nhau, có muốn cũng chả được. Song tôi vẫn cảm nhận trong ánh mắt nâu rất hiền ấy vẫn toát lên những vầng sáng không đọc thành tên. Ánh mắt ấy biết soi rọi, săn chụp những trăn trở của nhân tình thế thái trong vòng xoáy bồn bộn của cuộc sống thời hiện đại, thời kinh tế thị trường, những hối hả, bươn bả của kiếp mưu sinh.  Những thủ đoạn, những manh nha, tha hoá lấn lướt lộn sòng, những mưu ma chước quỷ...Chẳng cái gì "ra tấm ra món". Anh lặng lẽ xâu lượm thành chuỗi, để rồi cũng lặng lẽ đẻ ra cuốn" Một ngày nát vun". Nghe cái tên cũng đã thấy kinh, gồm 13 truyện ngắn NXB Hội Nhà văn năm 2009. Cần mẫn tâm tu theo chuyên ngành chọn. chỉ cần loát lên cái chuyên luận sắc sảo, uyên thâm" Vũ Bằng - Bên trời thương nhớ"  Và nhiều các tiểu luận, phê bình chân dung khác đã khẳng định một Tiến sĩ, nhà Lý luận - Phê bình Văn học sắc sảo đương đại Việt Nam.      
Từ Mã Tiên Sinh, đến Phó giáo sư tiến sĩ Văn Giá, đến Trưởng ban tuyên giáo tỉnh uỷ Cao Đức Hải, và nữ Hoạ sĩ trẻ Lệ Hoa cùng vài người bạn nữa không phân biệt cao thấp, sang hèn vui hết mình,vô tư trò chuyện. Thật là một buổi giao hữu anh em chí tình, chí nghĩa.Tôi cứ hùi hụi tiếc không mang cái chớp hình để ghi vài kiểu làm kỷ niệm. Mà có mang chắc cũng chẳng thể bấm nổi, không khéo có mon men lúi húi có khi lại rớt xuống hồ chứ chả bỡn.

Gặp Văn Giá có một lần ấy mặc dù chẳng hiểu mấy về anh, nhưng với những gì biết và cảm nhận của mình thì Văn Giá là người đa tài, nồng hậu, mến phục, tiếc không ở gần Văn Giá. Khi tôi đang viết những dòng này thì điện thoại tít rung, tin nhắn, mở đọc thì ra Văn Giá chào tạm biệt Lào Cai. Tôi thấy áy láy vì mình quá vô tư đến đáng trách, càng nghĩ càng cảm phục anh một người bạn đáng kính, ở anh toả ra một tâm hồn sáng.

    

                                                               26/8/2011

                                                                   C.T

   

     Nói về Nhà văn Văn Giá tôi xin đăng kèm bài này bên phongdiep.net

---

Văn Giá - như tôi biết

Văn Giá thâm trầm mà nồng hậu, chí tình mà nghiêm ngắn trong văn, trong đời

(Toquoc)- Nói đến cây bút lý luận - phê bình văn học Văn Giá là nói đến một người Văn luôn chuyên chú của những ân tình chữ nghĩa. Đấy là những đằm thắm, trầm bổng trong đời sống và đời viết, những số phận - hồn cốt của trang người, trang văn.

Không ngờ sang năm 1999 tôi lại được làm học trò thực thụ của Thầy. Trong tôi lâng lâng một tình cảm thân thiết, vui mừng và ấm áp. Thế là từ nay tôi được “làm thân” với một nhà nghiên cứu phê bình văn học đang sung sức và nổi tiếng.

Nhà văn - nhà giáo Văn Giá (ảnh Khánh Thư)

Đến năm 1998, tôi đọc và biết tiến sỹ Văn Giá qua sách - báo và một vài gặp gỡ thảng hoặc nào đấy.

Làm học trò tại chức, lại là tại chức báo chí, chúng tôi tự hào và ngang ngang lắm. Với lũ chúng tôi (đã và đang làm báo) thì việc được đi học, đã thấy mình trưởng thành và oai lắm rồi. Có lẽ thế mà dạo ấy, nhiều học viên ra dáng “bảnh choẹ” ăn nói xưng xưng. Đôi người còn tán chuyện như kiểu đồng nghiệp với thầy cô lúc ngoài giờ. Cũng có thầy cô vui vẻ tiếp nhận. Có thầy nghiêm mặt “đồng nghiệp gì với các anh”, làm học trò tá hỏa. Riêng tôi tất nhiên là không dám lơ mơ rồi, vào giờ học thì ngồi ngay ngắn… để làm thơ. Đến giờ ra chơi, tôi tránh va chạm chỗ đông người. Cứ thế, qua nhiều môn học tôi ít gặp gỡ được các thầy cô. Tới một ngày, tiến sỹ Văn Giá xuất hiện. Vào giờ ra chơi tôi đến chào thầy. Văn Giá hơi bất ngờ và rất vui vì trong lớp học của mấy tỉnh phía Bắc này lại có đến hai “ông nhà thơ” cơ đấy (tôi và Đinh Công Thuỷ - ở Tuyên Quang). Sau hàn huyên trò chuyện, Văn Giá đề nghị (đại ý): thôi, đều là bạn viết với nhau, người mạnh cái này, người mạnh cái khác, chúng ta là anh em cả. Hoá ra mình được trao đổi một phần kiến thức với các bạn… chúng mình gọi nhau là anh em nhé, đừng gọi thầy.

Tất nhiên, sau đấy “thầy nói thầy nghe”, tôi và Thuỷ nhất nhất gọi thầy. Còn Văn Giá thì luôn xưng anh, xưng bác, gọi chúng tôi là các chú, các ông em. Do sắp xếp của Phân Viện, thầy Văn Giá đã dạy chúng tôi hai môn: Cơ sở văn hoá Việt Nam và Lý luận văn học. Với thời gian học như thế, tình cảm giữa chúng tôi đã được gắn kết. Từ độ ấy đến tận hôm nay, Văn Giá vẫn luôn hồn hậu, cởi mở, chí tình quan tâm săn sóc rất nhiều tới chúng tôi. Hoặc gặp mặt ở đâu đó, hoặc qua alô, Văn Giá thường nhắc hỏi tới chúng tôi sáng tác ra sao, gia đình thế nào… Thỉnh thoảng anh lại chuyển cho chúng tôi những bản thảo bài vở “nếu thích thì đọc vui”. Hoặc có những cuốn sách nào đấy đáng đọc, anh hỏi đọc chưa, nếu chưa có anh lại gửi cho. Văn Giá hay nhắc chúng tôi: có bài này, bài kia ở chỗ nọ chỗ kia đấy, đọc chưa… Và đôi khi cao hứng, anh còn thay mặt tác giả gửi cả cho tôi những bài viết mới của bạn bè mà anh tâm đắc. Những bài viết luôn có độ sáng, sắc - nặng - uyên thâm về ngôn ngữ, về vấn đề, về nghệ thuật văn chương và sự thấu đáo nhân tình thế thái. Tôi lấy làm tự hào, cảm động và biết ơn người thầy - người bạn với nết đẹp “hay cho bài” của Văn Giá. (Về nết đẹp cho sách và bài vở này, tôi còn phải nhắc nhớ và biết ơn tới các anh Dương Kiều Minh, Nguyễn Hoà, Bùi Văn Trọng Cường... nữa).

Tôi biết, Văn Giá từ tin yêu, chia sẻ đến đồng cảm (nhất là trong sáng tác) nên anh quý mến tôi và những bạn Văn trẻ khác. Thi thoảng Văn Giá thường “lặng lẽ” đón xe ca một mình lên chơi gia đình tôi, cả từ lúc nhà tôi còn ở phố đến khi chuyển về làng. Mấy năm nay, gia đình tôi chuyển cư về một làng đồi gần bên chân núi Đền Hùng. Văn Giá thường “chạy trốn” áp lực công việc bằng cách lên tôi chơi. Những chuyến đi như thế (hoặc đến với một số bạn bè khác) ngoài những định kỳ về nhà thăm bố mẹ ở quê Bắc Giang, là một tính cách đặc biệt. Anh hay thổ lộ: Các ông ở địa phương (như Đỉnh) mà vẫn sáng tác được, không bị lạc hậu, lại có giọng riêng,  ngoài một số yếu tố thông thường nhà nghề, còn có yếu tố nữa là các ông biết “chơi” khá gắn bó với Hà Nội và những trung tâm văn hoá lớn. Còn mình, ở Hà Nội thì lại rất thèm và phải cố gắng có những chuyến đi về với bạn tâm giao ở những miền quê.

Nhớ dạo tháng 9 - mùa thu 2006, tôi đi dự Trại sáng tác văn học do Liên Hiệp các Hội VHNT Việt Nam mở tại Đại Lải. Dù bận rộn mải mê với cuộc sống đời thường, dịp ấy tôi đã đăng ký với Hội văn nghệ tỉnh để được đi “đầu tư cho sáng tạo” lấy ít ngày. Về Đại Lải được 2 ngày, tôi liền nhớ đến Văn Giá. Tôi alô cho anh rằng tôi đang chờ anh ở Đại Lải đây. Thế là điện tối hôm trước, gần trưa hôm sau đã thấy một ô tô con lừ lừ tiến vào sân Nhà sáng tác. Tôi cùng bạn Phạm Minh Hoàng (Chánh văn phòng Hội Hưng Yên) ra đón. Người xuống xe đầu tiên là tiến sỹ Chu Văn Sơn. Anh vừa bước xuống xe vừa mỉm cười nói to và chỉ vào trong xe: Văn Giá đã điều động lên đây gặp Đỉnh cả một sê-ri tiến sỹ nhé. Xuống xe, Văn Giá giới thiệu nhân vật mới: Đây là bạn Trung Anh - Tiến sỹ Xã hội học của Học viện Nguyễn Ái Quốc, hôm nay kiêm lái xe cho đoàn. Sau bữa cơm trưa thân mật tại nhà ăn của Nhà sáng tác, chúng tôi có cả buổi chiều thanh khiết bên mép hồ Đại Lải. Chiều ấy, tôi được ngạc nhiên về các ông thầy - những người bạn lớn của mình.

Chu Văn Sơn ôm từ xe ô tô ra một cây đàn ghi-ta thật điệu nghệ. Hoá ra cả Văn Giá, cả Chu Văn Sơn, cả Trung Anh còn đều là các nhà thơ, nhạc sỹ, ca sỹ… vừa ôm đàn vừa hát thật huyền hoặc. Bên màu nước hồ ngời ngợi xanh non, dưới tán xoà u tĩnh của rặng thông khẽ rì rầm trong gió và trong âm nhạc xao động nồng nàn… thốt nhiên 5 chúng tôi như không phải của ngày tháng ấy. Nhìn ngắm Văn Giá đàn và hát, tôi chợt nghe lòng mình bâng khuâng thanh nhẹ: nhà khoa học, nhà giáo Văn Giá nghiêm ngắn lúc nào, giờ lại đã đằm thắm hồn hậu trong veo như lúc này đây. Cung bậc và “thanh điệu” tâm hồn con người khi đã thuộc về văn chương, dành cho văn chương tất cả… là cao trọng và tha thiết với cuộc sống biết nhường nào (Từ ấn tượng này, tôi chợt nhớ tới nhà văn trẻ Phạm Duy Nghĩa. Tôi không nhớ nổi đã mấy lần và ở đâu đã cùng hát karaoke với Phạm Duy Nghĩa. Nhưng tôi nhớ rõ là giọng hát của Nghĩa rất ám ảnh tôi. Văn chương của Nghĩa thật hồn cốt, trang nhã và ma mị, còn giọng hát của Nghĩa cũng lại thảng thốt - da diết đến nghẹn ngào, như nức nở trước đời sống vậy?...).

Nói đến cây bút lý luận - phê bình văn học Văn Giá là nói đến một người Văn luôn chuyên chú của những ân tình chữ nghĩa. Đấy là những đằm thắm, trầm bổng trong đời sống và đời viết, những số phận - hồn cốt của trang người, trang văn. Có thể trân trọng nhắc lại ở đây một tình cảm quý trọng, một phong cách phê bình văn học nghiêm cẩn của tiến sỹ Văn Giá khi anh dày công (và kiên định trong khoa học) theo đuổi tới thành công chuyên luận Vũ Bằng - Bên trời thương nhớ. Quãng năm 1995-2000, tiến sỹ Văn Giá đã dành nhiều tâm sức sưu tầm tuyển chọn, thẩm bình các tác phẩm của nhà văn Vũ Bằng. Với quá trình nghiên cứu (qua một loạt bài báo và tiểu luận sắc sảo, thấu tình - đạt lý) tác giả Văn Giá khẳng định thành tựu nghệ thuật quan trọng của Vũ Bằng đã đóng góp thêm các giá trị chuẩn mực vào nền văn chương nghệ thuật Việt Nam đương đại. Từ những thành tựu nghệ thuật và các giá trị nhân văn ấy, con người công dân, con người Vũ Bằng đã tự chứng tỏ mình thực sự là một công dân yêu nước nồng nàn trong sáng, một nhà văn Việt Nam thâm hậu, chân chính.

Năm 2006, tiến sỹ Văn Giá được Nhà nước phong học hàm Phó Giáo sư. Sau dịp ấy, anh được điều chuyển về phụ trách Khoa Sáng tác và Lý luận- Phê bình Văn học của trường Đại học Văn hoá Hà Nội. Từ đây, một thời kỳ mới cùng những nỗ lực nghiên cứu và sáng tác mới của Văn Giá đã mở ra. Những tựa sách đã nhiều thêm, những trang viết đã đầy lên, những dự định mới cho văn học - văn chương âm ỉ bùng phát. Tất cả những thôi thúc đó không làm bản tính và phong cách nhà giáo, nhà văn, người bạn Văn Giá đổi khác. Ở những cuộc bàn thảo văn chương - văn học quan thiết, ở những giao lưu đầm ấm, ở những nghi lễ thân gần đây đó… Văn Giá luôn tham dự ân tình và trách nhiệm. Với tư cách là một tác giả nghiên cứu và sáng tác - anh luôn coi mình là (phải) hữu ích trong mọi vận động của đời sống văn chương - văn học nước nhà. 

Kim Ngọc Đại

Nhà văn Văn Giá (bút danh Chung Sơn) Tên thật: Ngô Văn Giá Sinh ngày 07/5/1959. Quê quán Bắc Giang, hiện thường trú tại Hà Nội. Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam năm 2006 Sau khi tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội, Văn Giá về giảng dạy tại khoa Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, sau chuyển về làm Chủ nhiệm Khoa Sáng tác và Lý luận- Phê bình Văn học của trường Đại học Văn hoá Hà Nội. Trong số những tác phẩm của Văn Giá, đáng chú ý có 'Vũ Bằng, bên trời thương nhớ' (chuyên luận), 'Một khoảng trời văn học', 'Đời sống và Đời viết', 'Viết cùng bạn viết' (tiểu luận, phê bình, chân dung) và sắp tới anh sẽ xuất bản một tập truyện ngắn.

Nguồn: Tổ quốc 

 

Nhà văn Mã A Lềnh và bức ảnh Hồ Tĩnh Tâm

Hôm nay lang thang thế nào lại gặp một tấm ảnh mà Nhà văn Mã Tiên Sinh chụp tặng Hồ Tĩnh Tâm và câu chuyện về Ông thấy hay hay pots lên đây hầu ban đọc.

về tấm ảnh nhà văn Mã A Lềnh chụp tặng Hồ Tĩnh Tâm tại Hà Nội

hotinhtam | 31 July, 2010 10:42

Đây là tấm ảnh nhà văn Mã A Lềnh chụp tặng Dzu lúc 2h00 Am

VỀ MỘT TẤM ẢNH CỦA DZU DO NHÀ VĂN MÃ A LỀNH CHỤP TẶNG

Năm 2000, Dzu ra Hà Nội dự Trại sáng tác, tổ chức tại Trường Phụ nữ Trung ương. Do đã quen viết bằng máy đánh chữ từ năm 1980, nên không có máy đánh chữ, Dzu không thể nào tư duy được. Hiệu trưởng nhà trường là một chị tuổi cũng tầm tầm với Dzu, hiểu và thông cảm điều này, nên đã nói với anh trưởng phòng hành chánh, ráng tìm cho Dzu mượn cái máy đánh chữ. Rất may là Dzu  đã kịp làm quen, và nhậu với anh này tới mấy trận, nên anh ta rất nhiệt tình- thậm chí còn bỏ ra hẳn một ngày, chở Dzu đi tìm người quen ở Quận Hai Bà Trưng; vậy nhưng cũng phải bốn ngày sau, Dzu mới có được cái máy đánh chữ trong tay. Đó là một cái máy mới tinh, vì anh trưởng phòng quý Dzu nên cho mua, chứ nhà trường đã bỏ sạch máy đánh chữ, chuyển sang xài máy vi tính từ mấy năm nay. Chính chị hiệu trưởng đã nói sẵn sàng cho  Dzu mượn máy vi tính, nhưng lúc đó rất nhiều người chưa biết sủ dụng, Dzu sợ mượn về phòng, lỡ có ai tò mò làm hư hỏng thì sẽ rất phiền, bởi giá máy vi tính lúc đó rất đắt- như cái máy hiệu Compaq của Dzu, Dzu phải bấm bụng mua với giá 800USD.
Có cái máy trong tay, Dzu bắt đầu thức gõ bàn phím thâu đêm suốt sáng. Cũng may, phòng Dzu có hai người, nhưng một nhà văn quê Phú Thọ lại “lặn” suốt cả đợt sáng tác, tiền bạc của Trại cấp hàng tuần, anh ta nhờ Dzu lãnh giùm, bởi vậy Dzu cứ việc tha hồ chong đèn mà gõ lạch cạch cả đêm. Lại còn mặc sức mở nhạc, để vừa viết vừa nghe tiếng người cho đỡ trống vắng. Đây là cái tật của Dzu. Chuyên viết về đêm, và vừa viết vừa nghe nhạc, để ấm lòng thế thôi- chứ Dzu nào có nghe gì.
Một đêm, vào lối hai giờ sáng, Dzu đang ngồi gõ truyện ngắn “Hun hút suối Giàng”, thì nhà văn Mã A Lềnh xuất hiện.
-       Cha chả, nhà ngươi quả là giỏi thức như cò như vạc.
Lúc đó Mã A Lềnh đánh trần trùng trục, chỉ nói xong câu ấy rồi bỏ đi. Dzu cũng đang mãi trôi trong mạch chảy của truyện, nên không ừ hử gì, mà chỉ chúi mũi vào gõ cho  xong. Thế nhưng chưa tàn điều thuốc, họ Mã đã trở lại. Lần này thì gõ cửa cạch cạch cạch bà tiếng đàng hoàng.
-       Ta chào nhà ngươi!
Ôi trời! Họ Mã vẫn quần đùi, nhưng diện cái áo thổ cẩm màu chàm, ngang lưng thắt một sợi dây rừng, vặn xoắn lại rất đẹp, dùng đeo con dao găm, đựng trong cái vỏ gỗ. Tay phải họ Mã cầm một cái chai, bên trong đựng đầy măng le ngâm chua, với ớt cứt chuột . Tay trái cầm một chai rượu. Ngực đeo tòn ten cái máy ảnh rất xịn.
-       Uống với ta vài tợp San Nùn nhé!
Tôi lật đật đứng dậy, cúi đầu chào nhà văn người H^’mông họ Mã.
-       Khoan, nhà ngươi cứ ngồi đấy, ta xin tấm hình kỉ niệm.
Ánh đèn flade chỉ lóe lên có một lần. Còn sau đó, họ Mã với Dzu cùng nhau tu rượu trong chai. Cứ mỗi lần tu, lại dung cái móc sắt, móc từ trong chai ra một miếng măng xắt tròn, một trái ớt cứt chuột để ăn; ăn xong thì chiêu một chút nước măng chua, có mùi thum thủm, nhưng rất ngon.
Cuối đợt sáng tác, nhà văn họ Mã trao cho Dzu tấm hình duy nhất ấy.
DZU- HTT

Đỗ Chu ông chủ trại văn ( Nguyễn Quang Lập) Trên Thanh Niên

Đỗ Chu, ông chủ trại văn

02/04/2011 11:50

(TNTS) Tối nay vào blog Trần Nhương thấy mấy cái ảnh Đỗ Chu, không ngờ anh đẹp lão nhanh quá. Mới đó đã chục năm không gặp anh, quay đi quay lại anh đã gần bảy chục tuổi rồi, nhanh thật.

Mình quen anh từ năm 1988, khi đó anh phụ trách Trại viết văn Suối Hoa. Đọc văn anh từ thuở bé, phục lắm. Lại nghe các anh lớp trên khen Đỗ Chu thiên kinh vạn quyển, đọc anh thấy đó là thứ văn “mật ngọt chết ruồi” lại càng phục. Nghe anh phụ trách trại viết văn vừa mừng vừa sợ, mừng vì gặp được ông thầy giỏi nghiêm khắc, sợ cũng vì thế.
Hôm ấy mình với mấy anh em miền Trung, miền Nam ra sớm, trại chưa có ai đón, cứ đứng lơ ngơ ở cổng, chẳng biết hỏi ai. Anh đạp xe từ nhà đến, nhà anh ngay thị xã Bắc Ninh, gặp tụi mình anh chẳng dừng xe, cũng chẳng thèm nhìn đứa nào, nói chúng mày vào cả đây. Cả hội lúc cúc theo vào phòng của anh ở tầng trệt. Anh túc tắc xoi nõ hút thuốc lào. Chúng mình đứa đứng đứa ngồi, anh mặc kệ, chẳng buồn kéo ghế mời ai ngồi. Giống ông chủ trước đám học trò đến học việc, anh chẳng nhìn ai cho trọn một cái nhìn. Làm liền mấy điếu, ngửa cổ thong dong nhả khói, anh chỉ mặt từng đứa, nói thằng này tên gì, con này tên gì. Tụi mình lần lượt xưng tên, mặt anh lạnh tanh chẳng hề ư hử, như vừa nghe tên tuổi một đám vô dụng. Anh chỉ cái ấm, nói uống nước đi, chè mới pha.

Ảnh: Nam Phương

Tụi mình tự rót nước uống, im lặng nghe anh nói. Chỉ mình anh nói, vừa hút thuốc lào vừa nói, chẳng cho ai chen vào một câu. Xoi nõ, nói. Tra thuốc vào nõ, nói. Lấy đóm châm lửa, nói. Nói mãi cho đến khi đóm tắt, lại châm lửa vào đóm, lại nói. Cứ thế anh nói cho hết buổi sáng. Nhưng mà vui, chưa thấy ai một mình độc thoại từ đầu đến cuối mà người nghe không biết chán như anh. Chẳng có chuyện gì anh nói mà không buồn cười, cười xong thì nghĩ ông này sâu cay thật. Cái kiểu nói chẳng hề đãi bôi, khách sáo, cũng chẳng thật thà chất phác, nửa thật nửa hư, nửa đùa nửa thật, rất vui.
Anh lừ lừ nhìn cả hội, nâng điếu cày vếch mày rít một hơi, nói nghe nói chúng mày đều là văn tài cả, có văn tài tao mới nhận làm trưởng trại, không thì có các vàng tao cũng thèm vào. Tao có biết chúng mày viết lách thế nào đâu, thời giờ đâu mà đọc chúng mày. Viết gì thì viết, miễn hay là được. Chợt anh trợn mắt lên như kẻ muốn gây sự, nói đừng hỏi tao thế nào là hay nhé, hỏi thế là hỏi đểu. Văn chúng tao là văn nịnh. Nếu hỏi văn nịnh thế nào là hay thì tao dạy cho. Còn văn chúng mày đến bố tao cũng chả biết. Trần Thùy Mai cúi mặt cười phì. Anh trợn mắt chỉ tay, nói con này cười cái gì. Chúng mày viết văn để trở thành nhà văn, chúng tao viết văn để được tăng lương. Khác nhau một trời một vực như thế, dạy nhau thế nào hả?
Tất nhiên văn anh không phải văn nịnh rồi. Ai bảo Phù sa, Cỏ mật, Mùa cá bột, Thung lũng cò, Ráng đỏ là văn nịnh. Nghe anh mắng anh xơi xới cứ buồn cười, chẳng biết anh mắng anh hay mắng ai nữa, mắng rất kinh. Hình như chữ nghĩa chật cứng trong đầu anh, hễ mở mồm là tuồn ra ào ào, không cưỡng được. Đức Ban cười, nói bác nói rứa chứ em đọc bác thấy bác chẳng nịnh chút nào, bác chả biết nịnh làm sao viết được văn nịnh. Anh lại trợn mắt chỉ tay, nói thằng này ngu. Mày đọc tao được bao nhiêu mà bảo tao không nịnh.
Rồi anh xua tay, nói thôi chúng mày cút cả đi. Cả hội vừa đứng lên anh lại vẫy tay ra hiệu ngồi xuống, nói viết lách cho hay, rõ chưa. Văn chúng mày còn khuya mới hay nhưng Hội cần trại này thành công, sắp đại hội rồi rõ chưa. Cả hội lại đứng lên, anh lại vẫy tay ra hiệu ngồi xuống, nói anh bảo này, trong trại có chuyện gì chúng mày cứ nói với anh, chớ có nhạy mồm tâu với thằng Thỉnh (Hữu Thỉnh), rõ chưa.
Anh nói đùa vậy thôi, sướng lên cứ nói vung tí mẹt chứ chẳng để làm gì, nói xong rồi quên, lại bày chuyện khác ra nói. Ở văn phòng Hội nhà văn gần hết đời, chưa khi nào anh làm một chức gì dù nhỏ, kể cả tổ trưởng tổ ba người.
Anh ăn ngủ tại trại sáng tác, nhà anh gần có một đoạn nhưng anh chẳng về, có lẽ anh sợ tụi mình bỏ đi chơi chẳng viết lách gì. Sáng sớm, anh đi từ đầu đến cuối hành lang tầng 2 khách sạn, qua phòng nào anh cũng gõ cọc cọc cọc, nói rất to “Viết! viết! Viết!”. Rồi anh đi về phòng mình nằm ngửa đọc Kinh thánh. Được khoảng hai tiếng, anh lại vùng dậy ra khỏi phòng, đi dọc hành lang tầng 2 gõ cọc cọc cọc - Viết! Viết! Viết! Khi đó anh mới đi uống bia. Uống no bia, chừng 2 giờ chiều, anh mắt nhắm mắt mở, ngật ngà ngật ngưỡng đi dọc hành lang tầng 2, gõ cọc cọc cọc - Viết! Viết! Viết! Rồi về phòng mình đánh một giấc đến 6 giờ chiều.
Thỉnh thoảng anh gọi Thúy Cải và các cô trong đoàn quan họ Bắc Ninh đến chơi, hát hò “Cho mấy ông nhà văn trẻ thư giãn để viết cho nó hay”. Đến Bắc Ninh mới biết anh Chu rất được dân ở đây nể trọng. Không chỉ đoàn quan họ Bắc Ninh anh bảo gì làm nấy, cán bộ thị xã cũng vậy, hễ anh a lô đề nghị việc gì là đáp ứng ngay không hề chậm trễ. Hôm khách Suối Hoa đang đêm mất điện, anh a lô chính quyền thị xã cấp ngay ba chục cây đèn bão: “Nhanh lên, các nhà văn đang hứng, đừng làm cụt hứng sáng tạo của họ”. Nửa giờ sau có liền. Thời bao cấp, chính quyền đáp ứng nhanh như thế mới biết Đỗ Chu có uy đến thế nào.
Hi hi, qua mồm Đỗ Chu văn chương quá quan trọng. Một hôm anh vào chơi phòng mình. Vừa nhấp ngụm trà anh đã nhăn mặt như khỉ phải mắm tôm, nói chúng mày uống chè này à, không được không được. Rồi anh gọi điện cho ai đó, nói các anh không được để các nhà văn uống chè đó. Người ta viết văn, viết văn chứ không phải nấu cám lợn. Sáng sau có ngay chè ngon, loại hảo hạng, chưa khi nào mình kiếm được loại chè ngon như thế. Đỗ Chu còn gọi cả ông bí thư tỉnh ủy đến tận trại nói chuyện thời sự “Cho anh em nhà văn nắm được tình hình viết văn mới hay được”. Cũng để “anh em nắm vững tình hình” anh còn mời được cả ông Lê Quang Đạo, lúc đó là Chủ tịch Quốc hội, Phó chủ tịch Hội đồng bộ trưởng, từ Hà Nội về nói chuyện. Mình nhăn nhó, nói anh Chu cứ bắt tụi em nắm vững tình hình thế này, thời giờ đâu mà viết văn. Anh trợn mắt, nói mày ngu lắm. Không có mấy ông ấy đến thăm trại, tao lấy đâu ra tiền quyết toán. Hi hi.
Được một tháng, Đỗ Chu gọi cả hội đến, nói “chúng mày viết được cái gì thì kê ra để tao báo cáo”. Mình hỏi anh, nói anh không đọc cho tụi em xem hay dở thế nào để còn chỉnh sửa. Anh cười cái hậc, nói ngu sao tao đi đọc văn chúng mày. Trại thích văn chúng mày hay thì tao bảo hay, rõ chưa. Hi hi. Chợt nhớ một hôm anh tóm cổ mình trốn trại đi tán gái, anh hỏi mày đi đâu, mình nói đi tìm tài liệu. Anh cười khì, nói chúng mày nói phét giỏi, anh yên tâm.
Tổng kết trại, ngựa xe như nước, quan khách to nhỏ đến ầm ầm. Đỗ Chu lên nhận xét tổng kết các tác phẩm của anh em. Anh cầm danh sách tác phẩm nói vanh vách cứ như là anh đã đọc kỹ lắm. Đại khái cuốn nào cũng có tầm tư tưởng, văn chương thanh thoát, có tính khái quát cao… Tất cả anh em ở trại đứa nào cũng lộ sáng một tài năng. Anh nhìn chúng tôi rất chân thành, nói cảm ơn các nhà văn trẻ đã cho tôi niềm hy vọng sáng ngời về tương lai văn học nước nhà. Tụi mình cúi mặt cười chết thôi.
Hết tổng kết, vào cuộc nhậu. Anh uống rượu say bét nhè, ôm cổ mình hỏi nhỏ, nói mày nói thật tao nghe, chúng nó viết lách thế nào. Mình nói cũng được anh ạ, nhiều cuốn hay lắm. Anh lại cười cái hậc, nói chúng mày mà viết hay thì tao biến thành con bò. He he.

Nguyễn Quang Lập

Đỗ Chu hơn hớn một nỗi tê dại ( Nguồn từ Phong Diệp)

---

Đỗ Chu hơn hớn một nỗi tê dại ...

Hoàng Minh

Kính viếng và điếu văn

Không phải mô tả kiến trúc hay cách bài trí của nhà tang lễ mà thực ra đang muốn kể về nơi ăn ở của một người danh tiếng trong làng văn Việt nam. Ông Đỗ Chu…

Sau Đỗ Chu lại có ba chấm xuống hàng nghĩa là thế nào. Trả lời: vì sự nghiệp văn chương của ông cũng đáng nói lắm, cũng dày dặn lắm và huy hoàng. Cái cổ lòng khòng của ông cũng đã ba bốn lần khoác những vòng nguyệt quế. Ờ, cái kiếp văn chương đôi lúc vẫn coi giải thưởng chẳng ra gì nếu không nói rằng lắm khi còn sinh họa vì đãi đằng, khao thết anh em họ hàng, bè bạn chúc mừng kéo lê, kéo lết đến ba tháng, nửa năm. Cứ nhận giải và ló mặt lên truyền hình thì liệu thần hồn. Nhẹ là thủng túi, nặng là khốn đốn với “chị gái” ở nhà chứ chẳng chơi.

 
Chân dung nhà văn Nguyễn Đình Thi do Đỗ Chu vẽ

Nhưng cứ ví mình như cái vỏ chai cũng đúng chứ. Rượu Valentin 21 năm  khác hẳn với Cônhăc 10 năm là ở chỗ cái tem. Rượu ngon mà có tem chứng thực thương hiệu thì còn gì bằng. Ai chả muốn.

Đỗ Chu mấy lần được dán tem, không những tem nội mà cả tem ngoại hẳn hoi. Vinh danh ở 10 nước ASEAN là cũng thương hiệu chứ. Đùa được à …

Rồi in báo, in sách. Sách của ông cứ ra xình xịch như tàu. Rõ hãi. Phiêu bạt, nhậu nhẹt, đàn đúm bè bạn lắm thế mà viết khỏe thế. Viết hay và cay. Cay mà vẫn  lọt. Lọt mà vẫn chạy. Chạy mà vẫn  nhoẻn cười bưng giải. Khiếp!

Chỉ có cái căn hộ hiện ông đang ngụ thì chuyện đáng bàn không giống chuyện văn chương mà ở cái khu vực địa lý do ông chọn.

Gặp thằng bạn văn nào ông cũng muốn rước về nhà chơi hoặc nài có dịp ghé lại nhà. Cặp mắt đỏ rựng nhưng quá đỗi chân tình. “Không điện thoại cầm  tay cầm  chân gì cả, vướng, đây là điện thoại để… sàn. Đến chơi đi. Tao ở ngay trước cổng 354 ấy. Bệnh viện ấy. Mày chưa đi viện bao giờ à. Viện hay lắm”
Ờ thì đi. Không phải đi viện mà đi đến cái ông oái oăm  này xem ăn ở thế nào.
Gớm, lời  chào cao hơn ...tiệc nhậu.

***

À, ra đây là cái mặt sàn  để Đỗ Chu  Tản  mạn  trước đèn. Sống ở đây được cái sướng là gần bệnh viện. Di cái thân già qua đường trèo lên giường sắt  là ngửi thấy mùi ete ngay. Không phải gọi cấp cứu với 115 làm gì cho tốn tiền uống rượu. Thế mới oách.

Thứ nữa là chết. Chết rất tiện. Viếng rất gần. Hồn vía về thăm nhà cũng chỉ ba bước chân, không xe ôm taxi, không tắc đường, không sợ tai nạn giao thông. Mày đã nhìn thấy nhà tang lễ chưa, đấy đấy, thằng dở hơi, ở cái góc theo tay tao chỉ đây này. Bố mày thăng thì có mà ngọt xớt. Giải pháp cả gói, khép kín tất, chả bố con thằng chó nào ăn được gì.

Ở đây lại còn thường xuyên được nghe nhạc không mất tiền. Nhạc của Phật, nhạc hiếu ngân nga như ca trù trong mênh mông sương khói. Nhiều ông hình như là nhạc sĩ lại không dùng đến nhạc hiếu mà dùng nhạc của mình để tự tiễn đưa mình.
Khổ mỗi cái là nước mắt nhiều quá, cứ bò ra, nước mắt lê lết, lăn lóc, thảm thiết. Mình ở gần đây hóa ra được tiễn đưa khối người, cả quen lẫn lạ. Tự nhiên lại buồn phiền thương nhớ những người dưng.
Hàng ngày, cứ mở cửa sổ ra lại gặp một bác qua đời. Có ngày ba bốn bác lũ lượt. Giờ xếp kín không đủ diện tích cho các bác xấu số. Nhà đến sau cứ van nài nhà làm lễ trước đó kết thúc sớm để kê người nhà mình vào cho đúng giờ đã chọn. Cứ đi đến, nối đuôi nhau mà về với thiên thu.

Ở đây ngộ ra được khối điều trên thế gian ngổn ngang này. Mấy thằng ác không ở đây mà chứng kiến. Mình hiền thế này mà cứ hé cửa ra là gặp chuyện dữ, chuyện buồn.

Hay nhất là điếu văn, ngày nào cũng được nghe một đến dăm điếu văn. Tên tuổi khác nhau nhưng đạo đức  đều tót vời như nhau. Bác nào cũng là người chồng chung thủy, người cha mẫu mực bởi vì điếu văn theo một mẫu của nhà tang lễ. Chỉ việc cắm tên và sơ yếu lý lịch vào là người đọc đã ngậm ngùi, gia đình đã sướt mướt. Thế là người chồng chung thủy, người cha mẫu mực đã được tiễn sang thế giới bên kia.

Nhưng ngẫm ra thì xét nét chữ nghĩa với người khuất núi làm gì. Bọn văn chương còn tâng bốc nhau khiếp hơn thế nhiều lần mà có ai cản ngôn, đình bản,chửi rủa gì đâu.Rồi thời gian sẽ hóa thân hóa kiếp chúng ta thành những người chồng chung thủy, người cha mẫu mực. Xóa hết phàm trần, xuống đó tính sau, phân xử lại, đâu có muộn.

Nào, uống đi. Uống vừa thôi  con ạ. Mày phải cố dăm chục năm nữa hãy thủy chung mẫu mực. Còn bây giờ cứ lai rai nó mới bền. Tao cũng cố vài chục năm nữa, xem có viết được gì, xem có được thêm cái giải nào để tích vốn cho con sau này nó còn chơi…chứng khoán.

***

Một bộ bàn ghế tuềnh toàng dùng làm nơi tiếp khách và cả tiếp... mình. Nơi phụt thuốc lào vô phương hướng nếu hứng chí văn chương. Ông Mao chẳng nói nền nhà là cái gạt tàn mênh mông đó thôi. Cứ rách việc. Còn đóm hả. Bản thảo vứt đi. Một đời viết có mà vứt khối. Mấy khi chữ ở được với mình, với đời. Mày là thằng viết mày biết đấy. Chữ nó bỏ mình đi như cơm bữa, nếu không tao có mà ăn hết giải Hội Nhà văn.

Giường chiếu cũng thế. Cõi tạm thôi. Mà ông nhà văn họ Đỗ này có ngủ bao giờ đâu, chỉ chợp qua loa cho có vẻ nhắm mắt. Có người nói đi công tác với Đỗ Chu, ở cùng phòng, hầu chuyện Đỗ Chu thì chỉ một tuần là đi… Văn Điển. Ông không ngủ bò xung quanh giường. Ngoảnh mặt ra ngoài ông bò ra ngoài, úp mặt vào tường ông bò vào tường. Thập diện mai phục để đối thoại. Một tuần sau tóc dựng đứng như tranh vui, người bã ra như đậu phụ ngâm nước, tan nát cõi lòng, nhưng trước khi đi Văn Điển cũng thu lượm được khối kiến thức, biết được đủ thứ trên đời để rồi xuống đấy tiếp tục hầu chuyện với cỏ.

Đó cũng là một thứ độc tài, nhất nguyên, một loại lãnh tụ tinh thần tự mình nghi ngút, tránh tranh luận, bàn cãi. Thôi thì nhường vậy. “Bắt cởi trần phải cởi trần, cho may ô mới được phần may ô”.

Nói nhiều thế, tất cả tinh túy phun hết ra miệng, thế mà trang viết không cặn bã. Loa và bút tinh túy như nhau tạo nên một trường phái Đỗ Chu: dở quê dở tỉnh, dở say dở khôn, dở đùa dở thật, dở vui dở buồn. Đọc ông Chu thấy một tì vết không lẫn vào đâu được, liền mạch, lấp lánh, tỉnh queo, mà cứ rấm rứt vô hạn nỗi buồn.

Một đời văn như vậy cũng tạo nên một cột mốc trên con đường dài đằng đẵng không biết đâu là đích của văn chương. Nhìn vào cột mốc bên đường văn chương để rồi ta bình tâm trước những vô hạn của đời sống và đích đến của tài năng. Đó là con đường ròng rã bộ hành, khổ đau bất tận, trả giá quên thân. Một nghề oái oăm đến thế là cùng, trời ạ!

Tôi đã có dịp vào chùa Bổ Đà khi di tích ấy chưa được phục chế lại “mới toang” như bây giờ. Qua Sen Hồ, cái làng đã sinh ra Đỗ Chu thấy dưới những rặng tre, bóng một dáng người lòng khòng, tóc húi cua, mặt nhăn nhúm và ngộ nghĩnh, mắt đỏ rầu rầu. Gặp những con gà nhặt thóc, con trâu gặm cỏ và gặp cả nỗi đau nhói của cô bé bán cả con mình lẫn mẹ mình mà khi gặp Đỗ Chu vẫn hơn hớn một nỗi tê dại trong Tản mạn trước đèn.

Thơ

Bài này mình làm đã lâu, nay pots lên chơi các bạn góp ý nhé.

Công Thế          Trong gương

Dòng đời bươn bả

dòng sông xe hối hả

                               

Lướt lướt trong gương chiếu hậu

ai đó hớn hở

               hình như được tăng lương

và ai nhăn nhó

                        trong cơn bão giá

người hành khất

dìu cụ già qua đường

 chật vật

Lươn lướt trong gương

Có những đầy tớ rị mọ

phởn phơ vô cảm

Những đầu xanh đầu đỏ

vun vút xe như loạn điên

rên riết của thời @ thắt cổ

Lươn lướt trong gương

hỷ nộ ái ố bầy ra

hạnh phúc - khổ đau

vui buồn- được mất bầy ra

nhập nhằng vàng thau

Khuất lấp mịt mờ đi tìm gương ?

Giữa dòng nghiệt ngã chảy trôi…/

                             C.T

Công thế                 

                Tiếng Khèn

                                                            

Thác xé mây,  đội  vách đá

Nước tung bọt trắng xoá

Thành hạt sương bay lên

    Mưa Thành suối, thành sông

Chảy về đồng về ruộng

Nuôi hạt lúa no tròn .

Mẹ cõng nương cằn

Nhọc nhăn giọt mồ hôi

Nuôi cây ngô chắc bắp

                       Nuôi cây lúa nặng bông

Nuôi dòng đời sinh sôi.

 Tiếng khèn anh ngần nga

Âm vào vách núi

Núi hân hoan giăng giăng vòng xoè.

Ngấm vào đất cất thành huyền thoại…

Ngấm vào em má hồng bối rối

Ngây ngất tiếng khèn Anh.

                                                                              C.T            

Xà nu xuống phố

XÀ NU XUỐNG PHỐ

Mình bỏ phiếu bầu nhà văn Nguyên Ngọc làm Già làng Việt Nam. Lâu nay Già làng bận với trường đại học Phan Chu Trinh tận Hội An. Già làng ít có dịp ở Hà Nội. Hôm vừa rồi Gìa làng lượn ra Hà Nội là lập tức nhập vào đoàn người “đi bộ vỉa hè” vòng quanh hồ Gươm vào buổi sáng.

Già làng người thấp nhỏ, khuôn mặt phúc hậu, lọt thỏm trong đám người biểu tình. Lâu lắm mình mới được gặp Già làng sau khi rời trường viết văn Nguyễn Du. Thời ấy, tụi mình nhóc con ham chơi, ham tình tang yêu đương nên ít biết quí trọng những giờ học trong trường, nhưng giờ học mà Già làng đứng lớp bao giờ cũng đông đủ mọi người. Đến được nghe Già làng kể chuyện, tâm tình của một người cầm bút đi trước. Nhưng quan trọng hơn là được tranh luận thoải mái với Già làng những gì bức xúc, những gì khó nói ở chỗ đông người, những gì chỉ có thể thì thầm với nhau…Thời đó Già làng làm tổng biên tập báo Văn Nghệ. Một loạt phóng sự nóng hổi hơi thở cuộc sống như “Cái đêm hôm ấy đêm gì” (Phùng Gia Lộc); “Lời khai của bị can” (chuyện về vua lốp) của Trần Huy Quang; “Người đàn bà quỳ” (Nguyễn Văn Ba)...làm cho xã hội lúc đó sôi lên sùng sục. Báo Văn Nghệ như vừa thoát thai sau “đêm trường” ngơ ngơ với cuộc sống, cho chẳng ai xem, bỗng tira tăng vù vù. Cũng thời gian này, báo Văn Nghệ giới thiệu những tên tuổi mới toanh và gây nên cơn sốt trong làng văn chương như Nguyễn Huy Thiệp, Phạm Thị Hoài...Năm 1987, trong dịp kỷ niệm 30 năm thành lập Báo Văn Nghệ, với tư cách tổng biên tập ông đã đọc một bài diễn văn “Đối mặt với cuộc sống”. Đó chính là lời khẳng định sự dấn thân của người cầm bút và văn nghệ nói chung, nhà văn nói riêng. Có nhiều ý kiến khác nhau về việc này. Phần lớn nhà văn đều lảng tránh, làm ngơ với hiện thực cuộc sống và không muốn liên lụy vì tiếng nói mạnh mẽ của Già làng. Y như rằng sau đó báo Văn Nghệ bị chính thức phê phán là "chệch hướng" vì làm nhiều người phật ý. Và cái gì đến phải đến, Già làng buộc phải thôi làm tổng BT và cuối năm 1988, Già làng nhận quyết định “thuyên chuyển công tác” khỏi Báo Văn Nghệ. Đại hội Nhà văn sau đó bầu Già làng vào Ban chấp hành, phụ trách ban sáng tác của hội. Năm 1991, Ban sáng tác của hội đã bỏ phiếu trao tặng giải thưởng cho những tác phẩm gây xôn xao dư luận, đó là “Nỗi buồn chiến tranh” (Bảo Ninh); “Bến không chồng” (Dương Hướng) và “Mảnh đất lắm người nhiều ma” (Nguyễn Khắc Trường). “Đó là những tác phẩm thật sự đặc sắc, còn đứng được cho đến bây giờ” – Già làng Nguyên Ngọc khẳng định. Và thực tế đã chứng minh điều đó. Sau này chưa có năm nào lập được kỉ lục về chất lượng giải thưởng như vậy. Cả ba tác phẩm đã đi vào cuộc sống và sống mãi trong lòng bạn đọc. Tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh đã được dịch ra nhiều tiếng trên thế giới. Mới đây anh giai còn được nhận giải thưởng châu Á của tờ báo gì đó bên Nhật cho tác phẩm này. Công của Già làng là rất lớn. Cơ mà ít ai cần đến cái tâm, cái tầm của Già làng Nguyên Ngọc ngoài những đứa học trò bướng và bất tài như mình. Cố theo Thầy để học nghề văn và học làm Người. Già làng có mặt trong hầu hết những phản biện của cuộc sống, hết phản biện về bôxit đến luật sư họ Cù, gần đây là lên tiếng về thái độ ứng xử của chính quyền với người biểu tình chống Trung Quốc. Chủ nhật vừa rồi thì Già làng chính thức nhập vào quân số những kẻ thích “đi bộ vỉa hè” vào sáng chủ nhật. Mình nghe anh bạn báo tin có Già làng tham gia đoàn biểu tình liền chạy thốc lên hàng đầu để được nói lời cám ơn và để chiêm ngưỡng dung nhan của Già làng sau nhiều năm chưa được gặp. Già làng vẫn thế, hay cười, nhỏ nhẹ và hiền khô. Nhưng khi trình bày vấn đề gì bức xúc, ấp ủ thì rất quyết liệt, như khối thuốc TNT sắp nổ tung. Mình bảo Già làng: “Thầy còn xuống đường thế này, tụi em ngồi nhà sao đành?”. Già làng chỉ cười, tay vung lên hô khẩu hiệu: “Đả đảo Trung Quốc xâm chiếm biển Đông”…Rồi sau đó mình được lững thững bên Già làng, lắng nghe âm thanh cuộc sống sôi động xung quanh, thấy bố mình như sống dậy, đi cùng mình trong cuộc biểu tình này, thân thương, gắn bó, dịu lòng và bình yên lạ lùng…Nhiều người đến gần đòi chụp ảnh, khoác tay Già làng và hô: “Đất nước đứng lên rồi”…Một anh bạn mình thì nói to: “Đất nước đứng lên rồi nhưng vẫn còn rất nhiều “anh hùng núp”…Già làng vẫn chỉ cười hiền. Không biết từ đâu anh hùng Núp trong “Đất nước đứng lên” của Già làng lại hóa thân thành anh hùng “núp” với nghĩa ngược lại? Khổ thân anh hùng Núp ngoài đời thật đã quá vãng!

Trong “Rừng xà nu”, Già làng Nguyên Ngọc viết: “Cả rừng xà nu hàng vạn cây không cây nào không bị thương. Có  những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình, đổ ào ào như một trận bão. Ở chỗ  vết thương, nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, rồi  dần dần bầm lại, đen và đặc quện vào thành từng cục máu lớn. Trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe như vậy. Cạnh một cây xà  nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi  tên lao thẳng lên bầu trời. Cũng ít có loại cây ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng trong rừng rọi từ trên  cao xuống từng luồng lớn thẳng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây  bay ra. Có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người lại bị đại bác chặt đứt  làm đôi. ở những cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không  lành được, cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết. Nhưng cũng có những  cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum sê như những con chim đã đủ  lông mao lông vũ. Đạn đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của  chúng chóng lành như những vết thương trên một thân thể cường tráng. Chúng  vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã...Cứ thế, hai ba năm nay rừng xà  nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng...Đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa, đến hút tầm mắt cũng không thấy gì  khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời”...

Theo sách dạy học sinh phân tích tác phẩm này thì, xà nu được nhân cách hoá thành con người. Nỗi đau của rừng xà nu mãi mãi là vết thương lòng của con người trong nhiều năm tháng chiến tranh. Cây xà nu có một sức sống phi thường, vô cùng mãnh liệt, ở mỗi gốc cây xà nu mới ngã gục đã có bốn năm cây con mọc lên, “ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời”, thể hiện tư thế hiên ngang dũng mãnh của con người trong khói lửa. Còn nhựa xà nu “thơm mỡ màng”, “thơm ngào ngạt”, tượng trưng cho phẩm chất cao quý của con người…Đó là loại cây ham ánh sáng mặt trời nhất trong rừng, thèm được tắm mình trong ánh mặt trời. Nếu cây tùng trong thơ Ức Trai có “tài “đống lương”…nhà cả đòi phen chống khoẻ thay”, để lại hổ phách phục linh “dành còn để trợ dân này”, thì rừng xà nu “ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng”. Chắc cũng trúng cái bụng của Già làng…

Trước khi Già làng tham gia buổi biểu tình hôm 14/8 thì cây xà nu của Tây Nguyên đã được đem xuống trồng ở vườn hoa Canh Nông, cạnh đường Hoàng Diệu. Nhưng chắc xà nu không hợp với “không gian” sống "tế nhị", "nhạy cảm" đó nên đã được bứng ra trồng ở quanh hồ Hoàn Kiếm. Cứ chủ nhật là mọi người được chứng kiến xà nu vươn vai lớn dậy…Hihi…

Đôi bạn lớn Nguyên Ngọc và Huệ Chi cùng tiến...

Cả Hà Nội như là làng Xô Man của Già làng Mết trong “Rừng xà nu” mà mỗi dân làng là một cây xà nu – chiến sỹ. Cụ Mết già làng oai phong lẫm liệt, mắt sáng và xếch, râu dài tới ngực mà đen bóng. Già làng ở trần, ngực căng như một cây xà nu lớn. Già Mết đã thắp sáng ngọn lửa chiến đấu, chiến thắng vì chân lý lịch sử: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo!”. Cụ nhắc nhở người Strá phải giữ lấy truyền thống “thương núi, thương nước” để có thể ngẩng cao đầu kể lại cho con cháu nghe sau này. Già làng Nguyên Ngọc không to con bằng Già làng Mết, nhưng mình vẫn thấy bóng dáng Già làng cao vời vợi giữa những người biểu tình hôm 14/8. Hai Già làng đều truyền ngọn lửa nhiệt huyết và tình yêu đất nước vào tâm hồn con cháu…

Còn các giai đẹp tham gia đoàn biểu tình có khác gì T’nú đâu? T’nú là người trai dũng mãnh, là niềm tự hào của dân làng Xô Man. T’nu “là người Strá mình. Cha mẹ nó chết sớm, làng Xô Man này nuôi nó. Đời nó khổ, nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta” (lời già làng Mết). Ngọn lửa xà nu trên mười ngón tay T’nu thắp sáng dũng khí và tinh thần bất khuất chống ngoại xâm của dân làng Xô Man. Hy vọng sẽ còn nhiều T’nu của Già làng Nguyên Ngọc bước ra từ trang sách sử thi Tây Nguyên để sống giữa Hà Nội hôm nay. Vì Già làng đã đứng lên cùng đất nước, lẽ nào con cháu của Già làng lại quì xuống cho người khác lớn hơn mình?

Mình phấp phỏng hy vọng xà nu sẽ ươm trồng trên tất cả mọi tỉnh thành trên cả nước. Xà nu dễ sống, sống kiên cường, lẽ nào lại lụi tàn? 

Có thời cây tre, cây dừa, cây đước đã được một số nhà văn nhà thơ dành cho một địa vị sang trọng: “Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hy sinh để bảo vệ con người” (“Cây tre Việt Nam” - Thép Mới). Giờ xà nu “thế hệ mới” của Già làng Nguyên Ngọc có kém cạnh gì tre chứ?
Theo blog của Nhà thơThuỳ Linh

Văn Công Hùng nói về " Thổ phỉ"

THỔ PHỈ ĐOÀN HỮU NAM

vanconghung | 26 Aug, 2010, 10:24 | VĂN CÔNG HÙNG VIẾT VỀ BẠN BÈ | (655 Reads)

Mình quen Đoàn Hữu Nam theo kiểu Văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình, thi thoảng đi họp thấy một gã hầm hố như... thổ phỉ nhưng ngại chả hỏi. Cho đến một hôm, hình như là anh Tùng Điển, tự nhiên giới thiệu: Thằng này là Đoàn Hữu Nam ở Lào Cai đấy. Thế là bắt tay, rồi mình ngồi sau lặng lẽ ngắm y, chụp trộm cái ảnh cho bộ sưu tập ảnh nhà văn của mình. Mình ngại đến mức sau đó có một cuộc  lủi thủi lên Sa Pa nhưng mình cũng chả gọi...

Nhưng văn y thì mình đọc, và vì đọc nên mới nhớ tên chứ.

Vừa rồi đại hội Nhà Văn, y dúi cho mình cuốn sách  hơn năm trăm trang còn thơm mùi mực, thì thào: Sách ít quá, biếu "vụng" ông một cuốn,đọc nhau phát cho vui. Thú thực mình cũng mang theo chục cuốn "Đêm không màu" nhưng rồi thấy ai cũng... đáng thương đáng mến cả, nên cuối cùng mang về đủ, không nỡ làm hại ai...

---------------------
   

"THỔ PHỈ" VÀ HIỆN THỰC VĂN CHƯƠNG

------------

        Thú thực là lâu lắm tôi mới được đọc một cuốn sách thú vị đến thế về đề tài dân tộc miền núi.

        Cái sự đọc lâu nay có vẻ bị coi nhẹ, đặc biệt là đọc văn chương, trong văn chương thì ngại nhất là tiểu thuyết, nó vừa dài vừa nặng nề, nhưng quan trọng là dạo này nó hay viết... vớ vẩn, không hay, toàn viết trên trời dưới đất, ngồi một chỗ tưởng tượng ra mà viết, rất phi thực tế và phi lô gích. Vẫn biết nhà văn không như nhà sử, phản ánh lịch sử, nhưng nhà văn muốn phản ánh thời đại thì phải nắm rõ thời đại ấy thông qua các biến cố, các sự kiện lịch sử có thật, rồi thay vì phản ánh thì nghiền ngẫm, thì dựng lại lịch sử thông qua các nhân vật, các hình tượng văn học trên cơ sở hiện thực lịch sử, lô gich lịch sử...

        Dông dài thế để tôi nói về một cuốn sách rất "hiện thực" nhưng lại cũng rất tiểu thuyết của nhà văn Đoàn Hữu Nam, cuốn "Thổ phỉ", tiểu thuyết dày 515 trang, NXB Hội Nhà Văn phát hành quý 3 năm 2010.

        Từ sự kiện lịch sử có thật xảy ra cách đây đã lâu là việc nổi phỉ của một nhóm phản động ở vùng núi phía bắc, trong đó có Lào Cai, nơi anh sinh sống và lao động văn học suốt mấy chục năm nay, anh đã viết một cuốn tiểu thuyết mà dẫu rất bận, tôi vẫn làm một hơi hai đêm là hết. Vấn đề là, anh đã tiêu hóa cái sự kiện đau lòng ấy bằng nghệ thuật tiểu thuyết rất nhuần nhuyễn.

        Trước hết là anh nắm rất vững, hiểu rất sâu, văn hóa cũng như phong tục của cái vùng đất mà anh sống cũng như nơi anh cho các nhân vật của mình tung hoành. Đấy là yêu cầu tối thiểu và bắt buộc đầu tiên của nhà văn. Tiếp theo là một thái độ lao động nghệ thuật nghiêm túc. Nhà văn phải dùng tài năng của mình một cách cẩn trọng, tôn trọng mình và tôn trọng người đọc. Cẩn trọng từ cách dùng từ, dựng tứ, bố cục, cho đến sự phát triển tâm lý cũng như các hành động của nhân vật trong cái không gian nghệ thuật mà nhà văn bày ra. Cái trường đoạn mở đầu tiểu thuyết tả đời sống của cộng đồng hổ là minh chứng cho điều tôi vừa dẫn. Đoàn Hữu Nam đã rất công phu nghiên cứu đời sống của hổ, rồi sáng tạo ra một thế giới lãnh địa hổ, chính xác và bay bổng, nghiêm cẩn và thăng hoa, hiện thực mà tung tẩy, rợn ngợp nhưng vẫn thích thú phiêu bồng... Ấy là cảnh hổ làm tình vừa hoành tráng vừa lãng mạn, là nghĩa địa hổ, nơi những con hổ khoe lần cuối cùng cái sức mạnh chúa tể của mình trong cái thời khắc sinh tử cảm động nhất, mà vẫn uy nghiêm và quy củ...

        Là sự giải thích rất nhân văn về Thổ phỉ. Họ chính là những người dân hiền lành lương thiện, ít học và bảo thủ, tự cao và tự ti, dốt nát và ngông cuồng... bị những kẻ cầm đầu thổi thành những chiến binh thiện nghệ đối đầu với chính quyền, với cái tốt cái đẹp. Những con người ngu muội ấy khi kết thành đám đông và bị kích động thì họ sẵn sàng gây ra tội ác, cả những tội ác man rợ nhất. Nhưng thẳm sâu trong họ vẫn là sự hướng thiện, phập phồng trong họ vẫn là những đốm sáng, có dịp là bùng lên.

        Cái phông, cái nền bền vững của văn hóa dân tộc cộng với lòng tốt, lẽ phải của cách mạng, của những nhân vật cụ thể như cụ giáo Choong, của Pham, Bắc, Đàu, Đoàn Văn Long... hiện thân của cái đẹp. Đấy là những nhân vật văn học có số phận, có sự phát triển tính cách khiến cho câu chuyện phát triển về phía sáng, về hướng tốt đẹp mà không cảm thấy khiên cưỡng, áp đặt, mà thấy đương nhiên và tất yếu, qua đó thấy được sự ám ảnh của những quăng quật, thấy được sự bi tráng của khát vọng, thấy cái giá của tự do, của lẽ sống. Con người, trong cuộc đời mình luôn là sự dấn thân xen kẽ ngập ngừng giữa những hoài nghi và tồn sinh. Giải quyết những mâu thuẫn, những trắc trở ấy, là con người tự vượt mình để vươn lên. Đây là đoạn Đoàn Hữu Nam tả về cụ giáo Choong, một trí thức của vùng. Bao giờ và ở đâu cũng thế, vai trò của trí thức là vô cùng lớn, nó chính là cái hướng của la bàn, là bấc của ngọn đèn... "... cụ không chỉ là thầy học, là ân nhân, mà còn là cây cầu, bến đỗ, là nơi chốn có thể xẻ chia, nương tựa của nhiều người. Không ai biết những buồn đau, day dứt, cái gánh nặng cha anh để lại cụ cất giấu vào đâu, họ chỉ biết trong quay cuồng của gió bão mà tâm cụ vẫn tĩnh, lòng cụ không động, qua cụ, họ thấy giời, thấy đất, thấy lý, thấy lối, thấy dòng nước đầu nguồn. Họ chỉ biết khi giảng sách thánh hiền đôi mắt cụ rực sáng, người như nhập đồng, cái giọng trầm trầm mang nặng hơi thở của rừng âm vang như chuông làm mê hồn người, làm đắm chìm mọi dục vọng...". Nhờ những người như thế, những trí thức như thế, mà giữa cái man rợ hỗn mang, giữa những ngùn ngụt tội ác, sục sôi dục vọng, réo gào tăm tối, nhức nhối u mê... những con người đau khổ kiệt quệ của vùng Phòng Tô xa ngái kia vẫn gượng dậy để rồi tìm lại đường sống của mình sau những quăng quật của cuộc đời, của số phận khi bị dòng chảy của cái cơn lốc thổ phỉ kia gây ra...

        Thì ra hiện thực của nhà văn không chỉ là hiện thực đời sống, mà nó còn chính là sự dấn thân, là sự lao động nghệ thuật nghiêm túc, cẩn trọng, và là chính sự hướng thiện, lòng trắc ẩn của nhà văn giữa cuộc đời này... Hiện thực của "Thổ phỉ" nhiều đoạn đạt đến độ phi hiện thực, huyền ảo như cảnh Pham trần truồng ngập ngụa giữa bầy rắn. Cái cảnh ấy nó vừa dữ dội, khủng khiếp, vừa phiêu bồng hoang dại, vừa hồng hoang vừa ma quái, nhưng nó tạo điểm nhấn cho nhân vật thể hiện mình.

        Tuy thế, vẫn cứ tiếc rằng Đoàn Hữu Nam không đều tay trong suốt hơn năm trăm trang sách. Có những đoạn anh gần như lướt, trong khi đáng lẽ đấy là những điểm nhấn cho tiểu thuyết xum xuê rậm rạp thêm. Ví như nhân vật Đàu sau khi bị đến ba tên phỉ làm nhục mà cái ấn tượng nó vẫn nhạt nhòa, không ám ảnh như cảnh Pham với bố chồng giữa bầy rắn. Hay như cuối cùng, cái cảnh tổng chỉ huy Triệu Tá Sắn bị cắt đầu giá như đừng chỉ có mấy dòng như thế... Nhưng thực ra, cái kết cục ấy ắt nó phải thế, nên có thể đấy là dụng ý của tác giả để nhấn vào việc khác.

        Thì cũng vì đọc kỹ mà ước ao thế, chứ thực ra, với tôi, như đã nói ở đầu, đây là một tiểu thuyết hay, kỳ công, kỹ lưỡng về một đề tài mà tôi rất quan tâm. Bởi cuộc chiến đấu chống Phỉ chỉ là cái cớ để tác giả trình bày hiểu biết và tình yêu của mình về đời sống của một vùng đất cao nguyên với đậm đặc bản sắc văn hóa, với trầm tích nhân văn mà ở xuôi không dễ gì có được...

                                VĂN CÔNG HÙNG