Tùy bút của Công Thế
Xuân đã về, Sức xuân ấm áp đang lan tỏa vẫy gọi trên khắp các nẻo đường, ngoài đồi nương hoa đào, hoa mận đã thẹn thùng khoe sắc thắm. Các sắc màu thổ cẩm của trai gái “hai mươi lăm sắc xuân”, thể hiện cho hai mươi lăm dân tộc trên đất Lào Cai đã lộng lẫy xèo nở rực rỡ trong các lễ hội Gầu Tào, Lồng Tồng, Roóng Poọc…Tiếng khèn Mông tha thiết ngân vang, vấn vít nhịp váy xòe làm rộn rã bao bước chân. Những quả còn được kết cầu kỳ ngũ sắc, bay vút lên từ những bàn tay trai gái du xuân như vẽ lên trời những đường cong huyền diệu, rộn ràng cùng với làn điệu hát then, hát lượn trầm bổng thiết tha. Trong xôn xang trẩy hội những bàn tay nắm lấy bàn tay đong đưa, đong đưa cho vòng xòe rộng nở. Xuân đã về, xuân đã tràn ngập khắp bản làng rừng núi. Cái sức xuân của vùng cao biên giới cứ vời vợi mênh mang, nó cứ trỗi đậy, tràn trề mãnh liệt trong sự sinh tồn bất tận, một sắc thái xuân rất riêng, rất bản sắc của vùng cao Lào Cai.
Mỗi độ xuân về cũng là thời gian đi qua. Cái thước đo thời gian là bất đổi, không đợi ai. Cái thước đo ấy được tính bằng ngày, bằng tháng, bằng năm, cứ vô tư hồn nhiên trôi chảy. Song dấu ấn lịch sử sẽ bằm vào thời gian, lịch sử sẽ lắng lại không phai mờ trong ý thức hệ, để rồi mai sau con cháu sẽ ôn lại, nhắc lại một cách kính trọng, hào sảng hay một lời trách hờn, mỉa mai. Điều đó phụ thuộc vào trách nhiệm của những thế hệ sống trong thời đại đó đối với lợi ích của cộng đồng. Con người làm lên lịch sử, dù nhỏ bé đến mấy cũng là một tế bào của cái cộng đồng làm lên lịch sử ấy. Trong những năm qua đất nước ta đang trên đường đổi mới, sự đổi mới đã nan toả làm thay da đổi thịt hàng ngày. Cuộc sống của đồng bào vùng cao biên giới đã từng bước được cải thiện. Sức sống của vùng cao đang vươn lên phơi phới như cây xuân nẩy lộc. Song không phải, không còn khó khăn gian khổ. Hãy bình tâm điểm lại. Vẫn còn đó những tỷ lệ nghèo đói còn ở mức cao, vẫn còn đó những mái trường dột nát. Còn đó những giáo viên cắm bản sống trong điều kiện khó khăn. Còn đó những hủ tục lạc hậu, những hạ tầng cơ sở còn chưa đáp ứng nhu cầu của người dân… Tất cả những khiếm khuyết đó đang cần sự chung lòng dốc sức của toàn xã hội, Đặc biệt bằng những chính sách, đường hướng sát thực, hiệu quả hơn. Đấy là niềm mong mỏi không phải của riêng ai. Xuân về, du xuân biên giới đi và ngẫm. Song có một điều vẻ đẹp xuân vùng cao, bản sắc dân tộc vùng cao, đó là văn hoá là nét đẹp không thay đổi, đấy là hồn cốt, bản sắc phải giữ gìn và phát huy.
Trong lất phất mưa xuân. Tôi cùng nhà văn Xuân Mẫn, nhà báo nhiếp ảnh gia Ngọc Dương làm một chuyến du xuân suốt rộng dài miền biên ải Lào Cai, cốt để thoả cái thú du xuân, thỏa con nhãn ngắm thiên nhiên cây cỏ miền biên ải. Mỗi người mỗi cảm nhận khát khao cho riêng mình nhưng đều được đắm mình trong cái sắc xuân phơi phới ấy. Đường xuân như rộng dài hơn trong ngọt ngào hương thơm hoa lá.
Ngược lên phía Tây Bắc về huyện Bát Xát. Qua xã Quang Kim men theo dòng Sông Hồng rộm đỏ phù sa là đường biên giới Việt – Trung. Dòng sông ngày đêm rì rầm, miệt mài với sứ mệnh muôn thuở của nó là chở mỡ màu về bồi đắp châu thổ tạo lên dáng hình miền châu thổ đất nước. Đến Bản Qua, Cốc Mỳ, vượt sang Trịnh Tường, Nậm Chạc, AMuSung rồi ta chợt nhận ra dải đất nhô hình chóp. Đây rồi! Ải Bắc Lũng Pô miền đất mang tên Rồng Bố. Đây, nơi địa đầu, nơi dòng sông Mẹ nhao mình về chào đất Việt, hợp lưu cùng với dòng suối Lũng Pô xanh biếc. Dòng nước được chắt lọc từ bố núi, mẹ rừng của dẫy Nhù Cồ San cao trên 2.000m so với mực nước biển. Chảy từ Ý Tý, Ngải Thầu, A Lù ra hân hoan hoà mình cùng dòng sông Mẹ yêu thương.
Đứng bên cột mốc 92 nơi phân định chủ quyền đất nước. dưới là một bãi cát mịn, cái chỗ chót nhọn kia ta vẫn nhìn ngắm trên bản đồ. Đứng giữa nơi đây trong tôi dâng trào bao niềm xúc cảm, thấy mình nhỏ bé giữa cái bao la của đất trời. Có đến đây ta mới cảm nhận được sức hút hồn thiêng sông núi hơn, mới thấy được sự thiêng liêng bờ cõi hơn...
Nụ cười sơn cước : Ảnh Công THế
Vẫn biết ước mơ từ lâu, lâu lắm rồi một lần đến nơi dòng sông chảy vào đất Việt nay đã thành hiện thực. Nhắc đến biên giới là nhắc đến chủ quyền nơi phên dâu Tổ Quốc. Lại nhớ hồi còn nhỏ, hình ảnh chú Công an biên phòng cứ mơ màng trong tôi qua những vần thơ của Phan Thị Thanh Nhàn: Chú công an biên phòng / Rạp mình trên lưng ngựa/ Ngựa lao nhanh như bay / Cả cánh rừng nổi gió…Và lời ca của bài hát Gửi em ở cuối sông Hồng cứ rộn mãi trong tôi, nghĩ mà yêu quí tự hào đất nước mình. Giờ trong những ngày xuân này được đến thăm những người chiến sĩ đang chắc cây súng bảo vệ biên cương tổ quốc. Đi cùng các anh trong chiều xuân nơi địa đầu biên ải, nơi dòng sông ngân nga dạt dào vỗ về bờ bãi. Tới đây trong những ngày xuân mới thấu được sự gian nan vất vả của người lính. Trong sương sa giá rét các anh vẫn trèo đèo lội suối tuần tra bảo vệ chủ quyền biên giới, canh giữ cho sự bình yên của Tổ quốc. Nhìn nụ cười tươi như hoa xuân trên môi chiến sĩ, trong lòng chúng tôi càng dâng niềm cảm phục.
Với cái tính vẫn thế, đã đi là đi đến tận cùng. Tôi xô ra tới áp mép nước dòng sông, ngập ngừng ướm bàn chân nhỏ bé của mình vào chỗ chót nhọn. Đứng đó nhìn về dải đất quê hương mà hồn tôi như thả theo làn gió mơn man, như thả theo sóng nước dòng sông. Cảm giác dưới chân tôi cát mịn phù sa như rạo rực nóng ấm sự huyền diệu, linh thiêng của đất mẹ. “ Nước chúng ta/ nước những người chưa bao giờ khuất/ Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất/ những buổi ngày xưa vọng nói về/ ”...(Nguyễn Đình Thi). Hôm nay và mãi mãi về sau muôn đời con cháu chúng ta phải nghe cho ra “ ... rì rầm trong tiếng đất” như nhắc nhở chúng ta phải sống cho xứng với xương máu cha ông ta đã đổ. Hôm nay trong cảnh thanh bình, sức xuân chan chan bất tận như dòng chảy sông Hồng thấm đượm trong lòng đất Việt, ta càng tự hào về lòng can trường của dân tộc với truyền thống bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước.
* *
*
Cũng từ thành phố Lào Cai chúng tôi ngược lên phía Đông Bắc tỉnh, bám theo dòng suối Nậm Thi về Bản Phiệt, Bản Lầu, Bản Sen rồi vọt lên Mường Khương trèo lên tận chóp đầu cánh bướm Pha Long, nơi miền đất hóa rồng (tiếng Mông là Hoá Lùng) Rồng Hoa, tức là rồng lớn. Cũng tiện kể ra đây những địa Linh Yếm Huyệt mang tên Rồng Tiên. Trong dân gian rồng là một con vật trong bộ tứ linh (Long, Ly, Qui, Phượng) biểu hiện sự linh thiêng có sức mạnh trong thế giới siêu phàm đem lại sự may mắn, được người đời tôn thờ. Ngẫm thấy nhiều vùng đất dọc biên giới nơi Yếm Huyệt mang tên rồng như Lũng Pô, Pha Long, như núi Hàm Rồng - Sa Pa, Lùng Phình, Lùng Vai - Mường Khương, Bảo Nhai xưa theo tiếng Mông là Sang Thầu nghĩa đầu rồng, Quan Thần Sán ( cửa ải rồng) Lùng Sán ( vùng đất ở của rồng thiêng) Si Ma Cai… rồi tít tận cực bắc Tổ Quốc, Lũng Cú ( Mắt Rồng) bên Hà Giang, trên đỉnh Long Sơn (núi Rồng) nơi ấy lá cờ Tổ Quốc đỏ thắm tung bay trong gió với diện tích 54 m2 thể hiện sự đoàn kết của 54 dân tộc anh em trên đất nước Việt Nam. Những vùng đất mang tên Rồng Tiên không chỉ nên những địa danh mà ngẫm ra sự thâm thúy sâu sa của cha ông ta về việc giữ gìn từng tấc đất thiêng của Tổ Quốc.
Trải theo đường xuân vượt Tả Gia Khâu chạm đến “vòm nhô sông Chảy” vùng đất được các nhà khoa học địa chất đánh giá có địa tầng vào loại cổ nhất Bắc bộ, Si Ma Cai, tiếng Mông là “Sin Mã Cái” dịch nghĩa “ Phố cứt ngựa” hoặc chợ ngựa mới. Vùng đất này nằm trên độ cao trung bình trên 1.600 m so với mực nước biển, trập trùng núi non, mờ mịt sương khói. Khí hậu mát mẻ quanh năm, người dân cần cù, chất phác, có chí khí và lòng hiếu khách. Miền núi đá này đã sản sinh ra người con ưu tú dân tộc H Mông anh hùng Giàng Lao Pà, đã có câu nói nổi tiếng khí phách trước quân thù “ Người HMông như con dao chỉ có một lưỡi, chỉ một lòng theo Đảng”. Nơi đây đã có thời những sườn núi chỉ một màu bạc thếch, lổm nhổm đá đứng, đá ngồi, nham nhở, chơ sườn thì nay đã được phủ lên bằng màu xanh ngắt của rừng thông, bằng bãi ngô, nương lúa. Nhà cửa các khu trung tâm đã mọc lên xan xát, mái bằng, mái cong uốn lượn cổ kim mang dáng dấp phố thị, đã thấy cuộc sống có nhiều đổi thay ánh lên sự sung túc, no đủ.
* *
*
Rộn Ràng qua núi cô Tiên/ Mặt trời theo em xuống phố / Ngập ngừng bước chân chợ phiên/ Xúng xính váy áo em giăng /Lạc hồn khèn anh ngẹn tắt…Đó là những âm vực trong tôi trào dâng khi chạm vào chợ phiên Bắc Hà, những giai điệu nghe như thơ như nhạc, cái sự lãng mạn cứ phơi phới dâng trào. Nơi đây được mệnh danh là xứ sở “Cao nguyên trắng” Câu nói của nhà văn Mã A Lềnh ngày đó đã trở thành địa danh phổ thông đi vào văn thơ, lòng người. Mận là cây trồng chủ lực ở đất này. Đâu dâu cũng có mận, mận tràn từ vườn ra dẫy, mận bò từ thung lên đồi, lên núi, bát ngát bao la là mận, mỗi khi tết đến xuân về hoa nở trắng xoá một màu như tuyết phủ.
Nhắc đến Bắc Hà là nghĩ đến chợ phiên, nhớ đến rượu Bản Phố, đến núi Cô Tiên. Lời của bài hát Bắc Hà Yêu thương cứ văng vẳng trong tôi suốt hành trình về chợ. Cả một vùng cư dân rộng lớn, họ hội tụ về đây chợ phiên. Họ đi hội xuân. Mua bán chỉ là cái cớ để làng trên bản dưới thân tình gặp nhau, trai gái được thoả chí hẹn hò. Quanh nồi thắng cố khói bốc nghi ngút thơm lừng cứ râm ran câu chuyện mùa vụ. Rượu Bản Phố loại đặc sản như thứ bùa mê quyến rũ, ngất ngây. “ Rượu rót bát tràn bát/ Mắt rót tràn trong mắt / Tình say đến ngẩn ngơ /… Quên mình trong cay đắng / Nhớ mình trong lâng khâng/ ”…. “ Bát nặng tình không vỡ/ Làm sao về đây em ”… ( Đoàn Hữu Nam). Thế mới thấy cái tình của người vùng cao mênh mang, tràn ngập, hồn nhiên đến nhường nào. Rất giản đơn chân thực, hình ảnh đó ai mà không thèm cơ chứ ? Tiếng cười nói ríu rít, bày ngựa thồ được nghỉ ngơi trên bãi cỏ, hửng chí hí vang thảo nguyên, lay động cả rừng mận Tam Hoa. Các sơn nữ trong xiêm váy thổ cẩm rực rỡ sắc màu như niềm khích lệ các chàng trai để tấu lên điệu khèn trầm bổng thiết tha như mời, như gọi. Bức tranh xuân Bắc Hà sao mà lộng lẫy lung linh làm tốn kém biết bao phim ảnh của du khách. Tôi thầm nghĩ, thầm mong, chợ phiên Bắc Hà cũng như các điểm du lịch khác của Lào Cai trong mặt trái của vòng xoáy cơn lốc thị trường, phát triển du lịch nhưng không đánh mất bản sắc vốn có ngàn đời của mình, để mất bản sắc là mất hết.
 |
Ô dô không sợ đâu nó say đấy |
Trở lại thành phố Lào Cai sau những ngày du xuân suốt rộng dài biên giới mới thấy chuyến đi thật không uổng phí, biết thêm bao điều về cuộc sống con người vùng cao và còn bao điều còn lẩn khuất chưa thấu hiểu hết trong cái bể trầm tích văn hoá bản sắc của các dân tộc vùng cao biên ải này. Ngồi nhâm nhi ly cà phê trong tiếng nhạc du dương, ngoài kia phố xá, dòng người nhôn nhịp trong du xuân trảy hội. Bóng đa đền Thượng trăm năm tuổi vẫn uy nghi toả bóng chở che. Trong khói hương nghi ngút minh linh lời nguyện cầu cho đất nước bình yên, cho mưa thuận gió hoà mùa vụ tốt tươi.
Thời gian cứ trôi, thời gian không chờ đợi trong vòng quay vũ trụ. Đấy, mới đấy thôi kể từ ngày tái lập tỉnh vậy mà Thành phố Lào cai đã phổng phao của chàng thanh niên tuổi đôi mươi đang thay da đổi thịt từng ngày, sự thay đổi đến chóng mắt. Từ một thị xã nghèo, hẻo lánh, buồn tẻ nay đã rộng dài bề thế nơi cửa ngõ vùng biên. Khu cửa khẩu khang trang hiện đại, nhộn nhịp hàng hoá thông thương, tấp nập đón du khách bốn phương. Các công trình phúc lợi phục vụ dân sinh mọc lên hàng ngày. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế các tiềm năng tài nguyên đã được đánh thức đi vào chế biến tinh. Cùng đồng hành đó các khu công nghiệp như Tằng Loỏng, bắc Duyên Hải, Kim Thành, đông Phố Mới đã và đang hối hả ngày đêm trong tiếng máy reo vui để xua tan cái nghèo đói, lạc hậu, buồn tẻ bấy lâu nay. Như cây cầu Cốc Lếu vắt qua sông Hồng kia. Cây cầu đã có trên trăm năm tuổi là nhân chứng lịch sử của một thời hào hùng và bi thương, để mỗi khi nhắc đến người đời không xót xa, cầu “Giời ơi”. Trải qua bao thăng trầm biến cố đã đôi lần quặn đau, đứt gẫy trong bom đạn song vẫn trung kiên bám trụ vào đôi bờ. Nay đã già nua vẫn gắng gượng như người mẹ già sau bao năm tháng dâng hiến hết cho chồng con, cho đời, giờ đã kiệt sức vẫn kiên nhẫn làm hết bổn phận cuối cùng. Để rồi giao chức phận đó cho đứa con cường tráng, nở nang gáng vác sứ mệnh hệ trọng đó. Vâng chỉ còn ít ngày nữa, cây cầu mới, bê tông cốt thép với công nghệ tiên tiến hiện đại bề thế với bốn làn xe cơ giới sẽ là minh chứng cho sự kế tiếp phát triển đi lên.
Trong cái nhôn nhịp của ngày xuân, bỗng thấy trong tôi vẫn chạnh lòng. Vẫn còn đây đó trên các bản làng, ngõ ngách vui xuân chưa tron vẹn. Còn đó những nự cười héo hắt của những cụ già áo chưa đủ ấm trong sương gió biên thuỳ. Còn đó những lo âu trăn trở cơm áo. Còn nhiều em nhỏ chưa có áo mới đón xuân, những mâm cơm tết còn chưa tươm tất… Xuân đến rồi xuân lại đi, thời gian cứ vô tình lặng lẽ trôi nhưng người ơi, đời ơi ! Xin chớ vô tình, xin đừng vô cảm! Thầm mong, thầm gọi./
C . T
Những người thợ mỏ ở Unsan cho hay bầy chim này bắt đầu bay đến làng của họ hôm 18/12, một ngày sau khi Chủ tịch Kim Jong-il qua đời vì bị đau tim trên một chuyến tàu thị sát.
5 nhận xét: